Baleinwalvissen - De zachte reuzen van de oceaan
Het zijn de grootste dieren op aarde, maar ze leven van de kleinste. Ze kunnen wel 30 meter lang worden, maar ze leven van microscopisch zoöplankton, krill en kleine visjes. Dit zijn de baleinwalvissen. In tegenstelling tot de tandwalvissen hebben de baleinwalvissen geen tanden. In plaats daarvan gebruiken deze vriendelijke reuzen baleinplaten in hun bek om hun kleine prooien te vangen en te verorberen.
De baleinen zijn kamvormige filamenten die deel uitmaken van de mondstructuur van de walvis. Het balein is een eiwit dat niet veel verschilt van de keratine in onze vingernagels en haren. Als de walvissen zich voeden, zuigen ze grote hoeveelheden oceaanwater in en zeven ze dit voor hun voedsel. Een ander uniek kenmerk van baleinwalvissen is dat ze gepaarde spuitgaten hebben, in tegenstelling tot hun getande neven die maar één spuitgat hebben.
Sommige baleinwalvissen voeden zich door met hun bek wijd open te zwemmen om water en prooien dichtbij het oppervlak op te nemen. Ze worden lunge feeders genoemd. Andere baleinwalvissen blijven onder het oppervlak en openen hun bek om grote hoeveelheden water op te nemen. Als ze hun bek sluiten, wordt het water door de baleinrijen naar buiten geperst, waardoor het bruikbare voedsel wordt opgesloten.
Soorten baleinwalvissen die je kunt zien
Er zijn veel soorten baleinwalvissen, van de ongeveer 2 meter lange dwergvinvis tot de hierboven genoemde reusachtige blauwe vinvis. In totaal zijn er 15 soorten bekend. Enkele van de baleintypes die je op Arctische cruises tegenkomt zijn de dwergvinvis, de vinvis, de sei, de blauwe vinvis, de bultrug en de Groenlandse walvis. Van de tandwalvissen zijn er orka's, potvissen, noordelijke tuimelaars, narwallen en beluga's gezien.
Hoe baleinwalvissen zwemmen
Net als pinguïns, zeeschildpadden en otters hebben baleinwalvissen zwemvliezen waarmee ze zich voortbewegen en waarmee ze ook kunnen sturen. In tegenstelling tot die andere soorten hebben de walvissen een grote achterste staart, die ze optillen en laten zakken, waardoor ze voorwaarts bewegen. Van sommige walvissoorten is bekend dat ze uit het water springen om zo nodig nog meer voorwaartse snelheid te creëren.
Baleinwalvissen zijn uitstekende duikers
Baleinwalvissen zijn uitstekende duikers, sommige bereiken dieptes van 470 meter. Hun unieke anatomie is geëvolueerd om zulke duiken mogelijk te maken. Hun longen zijn ontworpen om in te storten onder de enorme druk van diepe duiken, in tegenstelling tot de druk die andere zoogdieren zouden weerstaan. Door op deze manier in te klappen wordt schade aan hun longen voorkomen.
De longen van baleinwalvissen zijn ook zeer effectief in het onttrekken van zuurstof aan de lucht. Ze zijn ongeveer 4 keer zo efficiënt als mensen. Hun hart is ook geëvolueerd om te helpen bij het duiken. De hartslag daalt tot ongeveer 10 slagen per minuut om zuurstof te sparen.
Walvissen zijn echter nog steeds zoogdieren en moeten regelmatig terugkeren naar het oceaanoppervlak om adem te halen. Baleinwalvissen ademen door hun spuitgaten, die zich aan de bovenkant van hun schedel bevinden. Tijdens het opduiken stoten walvissen kooldioxide uit, zoals alle zoogdieren doen. Ze doen dit alleen in een dramatischere vorm, waarbij ze enorme hoeveelheden uitstoten en het omringende zeewater in de lucht spuiten. Vandaar de klassieke walvisuitdrukking "Thar she blows!
Voortplanting en walviszang van de baleinwalvis
Tijdens het broedseizoen communiceren of "zingen" baleinwalvissen actief. Men denkt dat ze de plooien in hun strottenhoofd gebruiken om geluiden te produceren. Het lage lied van de blauwe vinvis kan wel 190 decibel luid zijn en honderden kilometers ver te horen zijn. De bultrug zingt de meest complexe liedjes in een reeks kreunen, brullen en tsjirpen die vaak urenlang wordt herhaald. Aangenomen wordt dat alle mannelijke bultruggen uit een bepaald geografisch gebied gedurende het hele broedseizoen hetzelfde lied zingen.
De draagtijd van de walvissen is ongeveer een jaar waarin ze heel snel groeien. Kort voor de geboorte wordt de foetus van de blauwe vinvis zo'n 100 kg per dag zwaarder en bij de geboorte is hij ongeveer 7 meter lang. Tijdens het zogen kan het kalf 80 kg per dag aankomen. Na 5 tot 10 jaar, als de walvis geslachtsrijp is, heeft hij een lengte van 20 tot 24 meter. Walvissen kunnen 80 tot 130 jaar oud worden. er zijn19e-eeuwse harpoenen gevonden in overleden walvissen, wat wijst op deze verbazingwekkende levensduur.
Waarom migreren baleinwalvissen?
Er zijn verschillende redenen waarom baleinwalvissen migreren. De meeste hebben te maken met kalveren en pasgeborenen. De jonge baleinwalvissen hebben nog geen dikke laag blubber of vet om hen te isoleren van de koude Arctische wateren, vandaar de migratie naar warmere tropische klimaten. Er wordt ook gedacht dat de warmere wateren veiliger zijn voor de kalveren, omdat er op ze gejaagd kan worden door zwaardwalvissen.
In de lente en de zomer trekken de baleinwalvissen terug naar de arctische wateren waar ze zich kunnen voeden met de talrijke planktonbloei. Sommige baleinen, zoals de grijze walvis, migreren over afstanden tot wel 23.000 km van het noordpoolgebied naar het schiereiland Baja en dan terug naar het noordpoolgebied.
Walvisjacht: een eeuwenoud verhaal
Al duizenden jaren jaagt de mens op walvissen voor voedsel en olie. De Inuit jaagden op walvissen in de hele Noordelijke IJszee, ook voor hun spek en balein. In de 19e eeuw werd er ook op walvissen gejaagd voor hun balein, dat werd gebruikt in vrouwenkorsetten, buggyzwepen en paraplu's.
Zonder controle op de jachtactiviteiten raakten uiteindelijk alle soorten uitgeput. Pas in 1982 stelde de Internationale Walvisvaartcommissie jachtlimieten in om de walvissen voor uitsterven te behoeden. De meeste landen zijn nu gestopt met de walvisjacht. De mens is echter niet het enige natuurlijke roofdier van baleinwalvissen. De jongere walvissen - kalveren en pasgeborenen - worden ook belaagd door zwaardwalvissen.
Er zijn nog andere bedreigingen voor de baleinwalvis. Klimaatverandering heeft geleid tot een afname van het zee-ijs, waardoor hun leefgebied wordt aangetast, evenals verzuring van de oceaan. En alsof dat allemaal nog niet genoeg is, vormt de commerciële scheepvaart een gevaar. Baleinwalvissen kunnen het laagfrequente propellergeluid niet altijd horen en zijn zich soms niet bewust van de aanwezigheid van een schip tot het te laat is. Dat, in combinatie met de sonar die schepen gebruiken, verstoort de vocale geluiden van de walvissen, waardoor hun communicatie wordt bemoeilijkt.
Behoud en de toekomst van de baleinwalvis
De afgelopen 30 tot 40 jaar zijn de inspanningen om de jacht op walvissen te vertragen en zelfs stop te zetten voortdurend toegenomen. Gelukkig is dit gepaard gegaan met toenemende bewegingen om de economie en het plezier van de walvistoerisme-industrie aan te moedigen. Walvistoerisme is niet alleen een recreatieve activiteit, maar dient ook wetenschappelijke en educatieve doelen. Een onderzoek uit 2009 schatte dat 13 miljoen mensen per jaar walvissen gaan kijken, wat wereldwijd meer dan 2 miljard dollar aan inkomsten uit toerisme oplevert. Op dit moment hebben veel landen over de hele wereld eenvoudigweg alle walvisjachtactiviteiten gestaakt en andere landen zijn begonnen met het in acht nemen van limieten.
Hier zijn veel humane redenen voor, maar de meest praktische wordt misschien wel genoemd door natuurbeschermers - een walvis is levend en bekeken veel meer waard dan opgejaagd en dood.
