Tijdens de laatste ijstijd verdwenen de meeste planten en dieren uit Groenland toen een dik pak ijs het landschap bedekte. Toen dit ijs zich ongeveer 12.500 jaar geleden begon terug te trekken, liet het rotsblokken en ruwe minerale aarde achter die planten en dieren konden koloniseren. Deze kolonisatie ging echter niet van de ene op de andere dag: Door het geografisch isolement en de moeilijke topografie van Groenland was het een langzaam, traag proces.
1. Geworteld raken in Groenland
Grassen, sedges en andere heidesoorten waren de eersten die aankwamen en worden nog steeds veel aangetroffen in Groenland. Wetenschappers hebben kunnen achterhalen hoe planten Groenland hebben gekoloniseerd door oude stuifmeelmonsters te onderzoeken die zijn gevonden in afzettingen op de bodem van meren: De dwergberk kwam ongeveer 9.000 jaar geleden naar West-Groenland en ongeveer 4.500 jaar geleden - ruwweg dezelfde tijd dat de mens voor het eerst de Groenlandse kusten aandeed - vestigde de groene els zich daar.
Door Foledman (Eigen werk) [CC BY-SA 4.0], via Wikimedia Commons
2. Groenland: De op één na grootste zoetwaterbron op aarde
Hoewel velen over Groenland denken als een desolate, met ijs bedekte woestenij, weten degenen die al eens een cruise op Groenland hebben gemaakt wel beter: Een verscheidenheid aan flora en fauna gedijt daar, ondersteund door de overvloedige zoetwatervoorraad. Deze aanvoer is voornamelijk afkomstig van de Groenlandse ijskap, die uit ongeveer 1,7 miljoen kubieke kilometer ijs bestaat. Dat is negen procent van de totale zoetwatervoorraad in de wereld. Elk voorjaar worden beken, meren en andere wateren aangevuld met smeltwater van dit ijs en deze sneeuw.
3. Prachtige huizen aan het water - voor Groenlandse vogels
Een aantal vogels gebruikt de zoetwaterbronnen om te broeden en te foerageren - zoals Harlekijneenden, die nestelen aan de oevers van beken en naast watervallen. Grote noordse duikers en roodkeelduikers broeden op eilanden in zoetwatermeren en trekken dan naar de kust om zich te voeden met de overvloedige visvoorraad. Vogels gebruiken deze zoetwaterlichamen ook om zich te voeden en nemen zaden, waterplanten, larven, schaaldieren en vissen op.
Door Ómar Runólfsson [CC BY 2.0], via Wikimedia Commons
4. Diverse bronnen in Groenland
Warmwaterbronnen zijn een andere bron van zoet water in Groenland. Sommige bevriezen in de winter, terwijl andere het hele jaar door net boven het vriespunt blijven. Deze bronnen zijn te vinden in het oosten van Groenland, een gebied dat deels uit basalt bestaat, en bieden onderdak aan een grote verscheidenheid aan diersoorten voor wie het warme water de groei versnelt. De waternavel komt bijvoorbeeld voor bij warmwaterbronnen en is het hoogste kruid van Groenland, terwijl vier orchideeënsoorten in de buurt van deze bronnen voorkomen en daardoor van een langer groeiseizoen kunnen genieten.
Twee van de zeldzaamste planten van Groenland komen ook voor bij warmwaterbronnen in Oost-Groenland: Eén soort, de paarse avens, is alleen gezien in warmwaterbronnen met temperaturen van 54 graden Celsius. In de hete bronnen leven ook slakken en verschillende soorten kevers. Koude bronnen bieden daarentegen onderdak aan een andere groep wezens: Een bepaalde koude bron in het oosten van Groenland is de enige plek op het eiland waar de zoetwatermijt voorkomt.
5. Gezonde gastheer van Groenlandse dieren
In de landgebieden van Groenland leven vier herbivore zoogdieren: de muskusos, het rendier, de Poolhaas en de Poollemming. Daarnaast komen ganzen, korhoenders en sommige eendensoorten voor op het land, maar ze zijn afhankelijk van de beschikbaarheid van plantendek. Ganzen zijn een van de weinige vogels op Groenland die een plantendieet hebben, dus ze leven op het land als ze niet migreren tussen overwinterings- en broedgebieden. Nadat ze hebben gebroed, ruien ze meestal twee weken voordat ze weer kunnen vliegen. Omdat het ruien zo veel energie kost, moet er voldoende voedsel zijn in de ruigebieden. Deze gebieden moeten ook in de buurt van open water liggen, zodat de ganzen een plek hebben om zich terug te trekken als er gevaar dreigt.
6. Rendieren in het hoogland van Groenland
Langs de westkust van Groenland komen rendieren voor op terreinen die bestaan uit heuvelruggen, valleien, beken, hooggebergte, meren en struikgewas. In de zomer bestaat hun dieet voornamelijk uit grassen en sedges, in de winter worden daar korstmossen aan toegevoegd. Rendieren blijven tijdens de koudere maanden niet op één plek, maar migreren naar optimale foerageermogelijkheden. De reden hiervoor is dat ze niet zo gemakkelijk in de sneeuw kunnen graven voor hun voedsel, dus geven ze de voorkeur aan gebieden waar voedsel toegankelijker is - meestal waar de vegetatie blootgesteld is aan de wind. Tijdens de warmere maanden trekken rendieren de bergen in op zoek naar koele plekken met de minst lastige insecten. Vrouwtjes vinden meestal ongestoorde locaties, bekend als afkalfgebieden, om hun jongen te baren. In deze periode kunnen deze vrouwtjes erg wispelturig zijn: Bij elke verstoring kunnen ze vluchten en hun kalveren achterlaten.
7. Muskusossen op zoek naar stilte in Groenland
Muskusossen leven in het noorden en oosten van Groenland, in een gebied dat afwisselend hoogland en laagland is. (Er zijn ook populaties van opnieuw geïntroduceerde muskusossen in het westen van Groenland.) Het dieet van de muskusos bestaat voornamelijk uit wilgen, riet en grassen, waarbij de verhouding verschilt per seizoen en locatie. Wanneer vrouwelijke muskusossen kalven, zijn ze erg gevoelig voor verstoringen en daarom zoeken ze rustige plekken op.
8. Groenlandse roofdieren op jacht
Roofdieren scharrelen ook rond in het Groenlandse landschap. Lemmings komen bijvoorbeeld helemaal in het noorden van het eiland voor. Daar overleven ze de koude winters door nesten en tunnels onder de sneeuw te bouwen. Hun roofdieren zijn onder andere de poolvos, sneeuwuil, jagers en raaf. Poolvossen komen zowel in het noorden als noordoosten van Groenland voor, als roofdieren en aaseters. Ze voeden zich met Poolhaas, lemmingen, zeehonden en soms zelfs muskusossen.
9. Groenlandse walvissen
In de Groenlandse wateren leven verschillende soorten walvissen, elk met hun eigen specifieke dieet. Groenlandse blauw- en boogkoppen voeden zich uitsluitend met schaaldieren, terwijl beluga's ook vis eten: Groenlandse kabeljauw, baars en meerval. Bigua-aalscholveren eten zowel poolkabeljauw als puitaaltjes en koppotigen. Zwaardwalvissen (of orka's) en potvissen hebben het op de grootste oceaanwezens gemunt. Van orka's is bekend dat ze baleinwalvissen, narwallen, beluga's en walrussen aanvallen, terwijl potvissen soms op haaien jagen.
10. Grootschalige Groenlandse jagers
Van de zeehondensoorten voeden gewone zeehonden zich alleen met vis, waaronder haring en zalm. Baardrobben eten ook benthische fauna, zoals slakken, zeekomkommers en zeeanemonen. Walrussen daarentegen hebben een zeer beperkt dieet in Groenland. Ze eten voornamelijk benthische tweekleppigen uit wateren op minder dan 80 meter diepte. Soms jagen ze op zeehonden als het ijs zo slecht is dat ze de tweekleppigen niet kunnen bereiken. Ijsberen voeden zich voornamelijk met zeehonden: ringelrobben, baardrobben, zadelrobben(op pakijs) en klapmutsen. Als de gelegenheid zich voordoet, eten ijsberen ook zeevogels en op het land kunnen ze zelfs ganzen vangen.