De poolexpedities van de legendarische Roald Amundsen
In tegenstelling tot Robert Falcon Scott was Roald Amundsen al vanaf zijn 15e jaar toegewijd aan exploratie, toen hij over de Arctische expedities van Franklin las. Amundsen schreef: "Het verhaal dat me het sterkst aansprak was het lijden dat hij en zijn mannen moesten doorstaan. Er brandde een vreemde ambitie in mij om datzelfde lijden te doorstaan' en zo wijdde hij zichzelf aan het worden van een Arctische ontdekkingsreiziger.
Amundsen probeert de Noordwestelijke Doorvaart
In 1897 verzekerde Amundsen zich van een plaats op de Belgische Antarctische Expeditie, de Belgica, die een ramp meemaakte toen scheurbuik de hele scheepsbemanning trof. Amundsen nam onmiddellijk het commando over en gaf, in samenwerking met de beroemde en controversiële poolreiziger Frederick Cook, alle mannen opdracht vers, rauw vlees te eten als bron van vitamine C. Na zijn terugkeer naar Europa in 1899, na een lange periode van lijden en ontberingen gevangen in het ijs, ondernam Amundsen een poging om de Noord-West Passage te bereiken.
In 1903 waagde Amundsen, in plaats van zich in de semi-permanente ijsstroom van Victoria Channel te begeven, zich rond de beschutte oostkant van King William Island en werd hij de eerste die de hele Noord-West Passage per schip aflegde. Pas in 1906 keerden Amundsen en zijn bemanning terug naar Noorwegen, nadat ze bijna drieënhalf jaar in het buitenland hadden doorgebracht. Na deze prestatie, die als een grote prestatie voor Noorwegen werd gezien, zette Amundsen zijn zinnen op de eerste poging om de Noordpool te bereiken. Maar terwijl hij zijn schip, materiaal en uitrusting had georganiseerd, werden de internationale krantenkoppen gevuld met het nieuws van de succesvolle expeditie van admiraal Peary naar de Noordpool in april 1909. Amundsen schreef: "Dit was inderdaad een klap... Als ik mijn prestige als ontdekkingsreiziger wilde behouden, moest ik snel een of ander sensationeel succes boeken... Ik besloot tot een coup".
De Fram onder zeil © Riksarkivet (Nationaal Archief van Noorwegen) via Flickr Commons
Roald Amundsen naar de Zuidpool
Nu de Noordpool veroverd leek, besloot Amundsen om de eerste Antarctische expeditie naar de Zuidpool te leiden. Hij stuurde een telegram naar Robert Falcon Scott, de beroemde Britse marineofficier en ontdekkingsreiziger die zelf bezig was met het organiseren van de Terra Nova-expeditie van 1910-1913, om hem van zijn doel op de hoogte te stellen. Hiermee was de race naar de Zuidpool begonnen. Scott liep achter en zijn expeditie kon pas in januari 1911 beginnen met het inschepen van voorraden voor de winterbasis in McMurdo Sound. Op Kaap Evans was hij vijftien mijl verwijderd van zijn oude winterverblijf in Hut Points, dat was dichtgevroren omdat, naar verluidt, zijn rivaal en leeftijdsgenoot Ernest Shackleton op Antarctica een raam had opengelaten.
Een week later kwam Amundsen aan in de Walvisbaai, zestig mijl dichter bij de Zuidpool, en laadde hij zijn honden, sleeën en voorraden uit. Net als Peary gebruikte Amundsen hondenteams om zijn sleeën te trekken. Na zijn ervaringen op de Belgica-expeditie was Amundsen zich ook zeer bewust van het belang van vers vlees in het dieet van zijn mannen. Dus bedacht hij een wreed, maar effectief plan om zijn honden te gebruiken om zijn sleeën te trekken en als een constante aanvoer van vers vlees wanneer dat nodig was. Hij schreef dat hij "de precieze dag wist waarop ik van plan was elke hond te doden, omdat zijn nut zou eindigen voor het trekken van de afnemende voorraden op de sleeën en zijn nut zou beginnen als voedsel voor de mannen".
In totaal was Amundsen's expeditie met honden veel groter dan die van Scott, met acht mannen en 118 honden, terwijl slechts 33 honden en 17 pony's Scott's groep van 33 ondersteunden.
Scott verliest de race
Terwijl ze over het ijs voortschreden in de jacht op hun doel, legde Amundsen's groep vier en een halve mijl per uur af op ski's en met lichte sledes, getrokken door honden, en ze gingen vooruit en verlieten hun einddepot op 12 november. Op 4 december slachtte Amundsen's groep 40 honden en het weer begon te verslechteren, met temperaturen die daalden tot -43° Celsius. De groep hield stand en op 14 december hesen ze de Noorse vlag op de Zuidpool.
Ondertussen kwamen Scott en zijn groep vast te zitten op de Beadmore-gletsjer, vlak bij de Ross Ice Shelf. Hun pony's bezweken snel na elkaar aan de vreselijke poolomstandigheden en moesten worden afgemaakt, terwijl de motorsleeën het begaven. Scott en zijn metgezellen lieten zich niet afschrikken en zetten door, wetende dat ze de 1.532 mijl naar de Zuidpool en terug te voet moesten afleggen over gletsjers en tot meer dan 10.000 voet voordat ze het Poolplateau bereikten.
Scott begon aan zijn laatste tocht naar de Zuidpool op 4 januari, 178 mijl van Three Degree Depot. Op 18 januari bereikten ze de Zuidpool en vonden ze de Noorse vlag wapperend aan een verlaten slee. Scott was bitter teleurgesteld en schreef: "Grote God! Dit is een vreselijke plek en vreselijk genoeg voor ons om er naartoe gewerkt te hebben zonder de beloning van prioriteit."
Op hun terugreis naar Kaap Evans kwamen Scott en zijn groep om in omstandigheden die in de polaire legende zijn geschreven. Voor een publiek dat zich ervan bewust was dat Scott weinig steun had gekregen, leek de bijna nobele en stoïcijnse nederlaag van zijn groep op de zoektocht om als eerste de Zuidpool te bereiken bijna te verkiezen boven de overwinning van Amundsen. Amundsen bezocht Engeland eind 1912 en gaf een lezing over zijn poolexpedities, die Scott's vrouw Kathleen "bescheiden maar overdreven saai" vond.
Amundsen zet zijn poolexpedities voort
Na het einde van de Eerste Wereldoorlog zette Amundsen zijn poolexploratie voort, waarbij hij het belang van de lucht erkende om afgelegen plaatsen te bereiken. Dit keer wilde Amundsen als eerste naar de Noordpool vliegen. Met de financiële steun van de Amerikaanse ontdekkingsreiziger Lincoln Ellsworth kreeg Amundsen een in Italië gebouwd N-1 luchtschip met de naam Norge (Noorwegen), bestuurd door de Italiaans ontworpen piloot Umberto Nobile. Norge arriveerde in Spitsbergen, klaar voor Amundsen.
Ondertussen arriveerde de beroemde ontdekkingsreiziger commandant Richard E. Byrd met twee vliegtuigen, met als doel als eerste naar de Noordpool te vliegen. Toen bleek dat er geen ruimte was voor Byrd's schip om aan te meren in King's Bay naast een schip dat bezet werd door de Amundsen/Nobile groep, liet Byrd zijn vliegtuig aan land drijven en vastsjorren aan een ponton. Toen hij hoorde dat Byrd misschien als eerste van de grond zou komen, probeerde Nobile de voorbereidingen voor een voortijdig vertrek van Norge te bespoedigen, maar Amundsen weigerde eerder dan gepland te vertrekken: Een ongeplande sprint naar de Noordpool was niet zijn stijl om 2 uur 's nachts. Byrd vertrok en keerde triomfantelijk terug om 5 uur 's middags. Amundsen verklaarde dat hij blij was voor Byrd omdat vliegen over de Noordpool slechts één van de twee projecten was.
Amundsen's wens vervuld
Toen Norge op 11 mei eindelijk vertrok met Amundsen, Ellsworth en Nobile, samen met Nobile's hondje Titina, brachten Amundsen en Ellsworth elk een piepklein vlaggetje mee, niet groter dan een zakdoek, om over de Noordpool te laten vallen. Nobile echter, vastbesloten om beide mannen te overtreffen, bracht een arm vol vlaggen mee.
Amundsen schreef: "De Norge zag eruit als een circuswagen van de hemel." Nobile produceerde zelfs een Italiaanse vlag die zo groot was dat hij nauwelijks uit het raam kon kijken. Toen deze werd losgelaten, bleef hij aan de voorkant van de Norge hangen voordat hij naar achteren dreef en de propeller dreigde te beschadigen. Minstens vijf mijl voorbij de Noordpool "fladderde Nobile's gigantische vlag los en zonk snel naar het oppervlak van het ijs onder ons".
Later, in 1928, kwam Nobile in de problemen toen de Italia neerstortte in het noordpoolgebied. Amundsen kwam uit zijn pensioen en bood zich aan om naar hem te zoeken.
Voordat hij dat deed, schreef Amundsen aan zijn vriend: "Als je eens wist hoe prachtig het daarboven is! Daar wil ik sterven en ik wens alleen maar dat de dood me ridderlijk zal overkomen." Ondertussen vertrok Amundsen vanuit Tromsø voor het eerste deel van de vlucht naar Spitsbergen in een Latham watervliegtuig om mee te gaan zoeken naar Nobile. Ondertussen werd Nobile gevonden en gered. Maar van Amundsen was geen spoor. Hij verdween en er kon geen spoor worden gevonden. Totdat tien weken later een ponton van zijn vliegtuig drijvend in zee bij de Fugloe-eilanden werd ontdekt. Amundsen's wens was uitgekomen: hij stierf in zijn vliegtuig terwijl hij een leven probeerde te redden.
© Nationale Bibliotheek van Noorwegen ("Fram" i høy sjø, 1910), via Wikimedia Commons