De vestiging van de Noormannen op Groenland en hun ontdekking van Noord-Amerika
Erik de Rode is een zeer kleurrijke en belangrijke figuur in de geschiedenis van de Noorse Vikingen. De bron voor zijn verhaal is te vinden in de IJslandse sagen Huaksbók (14e eeuw) en Skalhóltsbók (15e eeuw). Deze twee verslagen bevatten enigszins verschillende versies van wat er 3-400 jaar eerder gebeurde. De oorspronkelijke sage van Erik de Rode zou rond 1200 na Christus zijn geschreven en men denkt dat de versie in Skalhóltsbók het meest waarheidsgetrouw is aan het origineel. Ook Flateyjarbók (13e eeuw), dat de sage van de Groenlanders bevat, is een belangrijke bron die helpt om de vestiging van Groenland en de ontdekking van Vinland - Noord-Amerika - te begrijpen.
Erik de Rode verkent nieuw land
Erik de Rode groeide op in Noorwegen waar hij betrokken was bij enkele moordzaken. Samen met zijn vader migreerde hij naar IJsland waar hij zich vestigde aan de centrale westkust van IJsland en trouwde met Thjodhild. In IJsland was Erik echter betrokken bij nog meer ruzies en moorden, waardoor hij tot vogelvrij verklaarde en tot drie jaar verbanning werd veroordeeld. Hij verliet IJsland rond het jaar 982 na Christus op weg naar het binnenland waarvan hij had gehoord dat het in het westen lag en dat ongeveer 100 jaar eerder was ontdekt door een man genaamd Gunnbjörn. Erik's Groenland-expeditie voerde hem verder naar het zuidwesten en rond Kaap Farewell, het zuidelijke puntje van Groenland. Daarna zeilde hij verder naar het noorden, verkende de vele fjorden en vond weelderige groene weiden die vruchtbaarder waren dan IJsland". Minstens twee jaar lang onderzocht hij het nieuwe land, inclusief de plaatsen die nu bekend staan als de Eastern Settlement (oostelijke nederzetting) en de Western Settlement (westelijke nederzetting).
Groenland bewoond door de Noorse Vikingen
Toen hij na drie jaar naar IJsland terugkeerde, sprak hij over het nieuwe land dat hij Groenland noemde en probeerde hij mensen te vinden die daar een nederzetting wilden beginnen. De bronnen zeggen dat dit 15 jaar voordat het christendom in IJsland werd ingevoerd gebeurde, rond 985 na Christus. Erik slaagde hierin en verzamelde een vloot van zo'n 25-30 schepen met ongeveer 700 kolonisten. Slechts 14 schepen kwamen aan. De nieuwe nederzettingen werden vernoemd naar de stichters, zoals Erik's eigen boerderij Brattahlid, diep in Eriksfjord (tegenwoordig Tunugdliarfik), tegenover het huidige Narsasuaq.
Honderden archeologische vondsten, voornamelijk in het zuidwesten, suggereren dat hun nederzettingen meer dan 500 jaar hebben bestaan. De nederzettingen verdwenen echter en niemand weet echt waarom. De laatste gedocumenteerde gebeurtenis met betrekking tot de Groenlandse kolonisten is een high society bruiloft in de kerk van Hvalsey in 1408 tussen Sigríður Björnsdóttir en Þorsteinn Ólafsson die beiden in 1410 in IJsland waren aangekomen. Sindsdien is het onbekend wat er van de Noorse kolonisten in Groenland is geworden. Voorgestelde theorieën voor de ondergang van de nederzettingen zijn onder andere een plotseling kouder klimaat of misschien de opening van nieuwe handel met gedroogde kabeljauw uit Noord-Amerika die elders voor een beter bestaan zorgde.
Hvalsey Kerk | © Troels Jacobsen - Oceanwide Expeditions
De sage van de Groenlanders
Nadat Eric de Rode zich in Groenland had gevestigd, ontstond er verkeer tussen Noorwegen, IJsland en Groenland. Dit leidde tot een toevallige reis die mogelijk het eerste Vikingcontact met Noord-Amerika was.
Bjarni Herhjólfsson, de eerste Viking die Noord-Amerika ontdekte, wordt alleen genoemd in de Saga van de Groenlanders. Het verhaal gaat dat hij met zijn vader afwisselend in IJsland en Noorwegen overwinterde. Toen hij op een keer in IJsland aankwam, ontdekte hij dat zijn vader naar Groenland was getrokken en besloot hij hem te volgen op deze zeer gevaarlijke reis. Bjarni's schip kwam in slecht weer terecht met mist en noordenwind en Bjarnilost verloor zijn positie. Het duurde enkele dagen voordat het weer ten goede keerde en Bjarni zich in de buurt van land met bossen bevond. Bjarni realiseerde zich dat dit niet Groenland was en hij ging niet aan land. Hij zag nog twee keer land, maar ook deze locaties voldeden niet aan de beschrijving van Groenland die hij had gehoord en hij ging verder. Bjarni en zijn schip bereikten uiteindelijk Groenland en hij vestigde zich in Herjolfsnes in het zuidwesten van het land, niet ver van het huidige Narsaq Kujalleq. Herjolfsnes werd een belangrijk knooppunt voor de handel tussen Groenland en IJsland en is de enige nederzetting die wordt genoemd op de beroemde Skálholt-kaart uit 1570 van het Noord-Atlantische gebied zoals de Noormannen het begrepen.
De heldendaden van Bjarni worden alleen genoemd in de Saga van de Groenlanders en nergens anders. Net zoals het geval kan zijn met de verschillende versies van de Saga van Erik de Rode in Huaksbók, kan het verhaal van Bjarni zijn bewerkt door afstammelingen van Erik de Rode, wiens zoon Leif Eriksson later werd beschuldigd van de ontdekking van Noord-Amerika. Misschien was dit een geval van geschiedenis die werd herschreven om de heldendaden van familieleden te benadrukken.
Herhjolfsnes | © Troels Jacobsen - Oceanwide Expeditions
Volgens de Saga van de Groenlanders raakte Leif Eriksson geïntrigeerd door het verhaal van Bjarni. Hij kocht het schip van Bjarni en nam advies van hem aan, waarna hij vanuit Herhjolfsnes koers zette naar het westen. Tijdens deze reis ontdekte Leif drie keer nieuw land. Eerst een koud en ijzig land in het noorden dat hij Helluland of Stenen Klap land noemde, later geïnterpreteerd als Baffin Island, Canada. Daarna zeilde hij verder naar het zuiden en stuitte op een landschap vol bossen dat hij Markland noemde. Men denkt dat dit de kust van Labrador is, die gedomineerd wordt door Taigawoud. Tenslotte landde hij bij Vinland, wat tegenwoordig wordt geïnterpreteerd als Newfoundland. Interessant is dat men niet gelooft dat er toen wijnstokken en druiven konden groeien in Newfoundland. Het is dan ook vreemd dat de naam Vinland ("Wijnland") zo populair werd. Het is echter geen moderne interpretatie van een woord, want de monnik Adam van Bremen uitde 11e eeuw had het ook over druiven en wijnstokken. Het is goed mogelijk dat er geen druiven werden bedoeld, maar kruisbessen die in de tijd van de IJslandse sagen Vínber of "Wijnbessen" werden genoemd, wat leidde tot de naam.
Treed in de voetsporen van de vroegere Noorse kolonisten
Ga met ons mee op een expeditiecruise naar het zuidwesten van Groenland en treed in de voetsporen van de vroegere Noorse kolonisten. Ervaar de boerderijen van Erik de Rode, de overblijfselen van de beroemde nederzetting in Gardar, de ruïne van de Hvalsey-kerk die rond 1300 na Christus werd gebouwd, Herjolfsnes en ontdek waarom Erik het nieuwe land Groenland noemde. Het landschap is spectaculair en de geschiedenis intrigerend. Onderweg hebben we volop kans om Bultruggen te zien terwijl we deze legendarische wateren bevaren.