Arctische en Antarctische gletsjers, ijsbergen en andere weetjes over ijs
Gletsjers en ijsbergen vertegenwoordigen twee van de belangrijkste facetten van het ecosysteem van de aarde. De gletsjers, ijsbergen, ijskappen en permanente sneeuwgebieden in de poolgebieden (het noordpoolgebied en Antarctica) omvatten 1,7% van het totale water op de planeet. Dat lijkt misschien niet veel, maar vergeet niet dat dit ook al het zoute water in de oceanen omvat.
Toch zijn gletsjers en ijsbergen veel belangrijker dan zelfs deze statistiek aangeeft.
Deze ijsformaties van de Noordpool en Antarctica zijn ook goed voor 68,7% van de zoetwatervoorraad in de wereld, wat betekent dat het grootste deel van het drinkwater dat levende organismen nodig hebben om te overleven afkomstig is van gletsjers en ijsbergen.
En naast hun ecologische belang, maakt meer weten over gletsjers en ijsbergen het zien ervan in levenden lijve des te ontzagwekkender.
Foto door Jamie Scherbeijn
Wat is eigenlijk het verschil tussen gletsjers en ijsbergen?
Nee, het is geen stukje uit Seinfeld. Het is eigenlijk een veelgestelde vraag.
Gletsjers zijn grote ijskappen die zich kilometers ver kunnen uitstrekken. Grotere gletsjers worden continentale gletsjers genoemd, die op een centraal punt beginnen en zich verspreiden naarmate ze meer ijs en ander puin zoals vuil en rots ophopen. Gletsjers bevinden zich in het noordpoolgebied en op Antarctica, waarbij de grootste gletsjers op Antarctica voorkomen.
IJsbergen daarentegen zijn kleinere stukken ijs die van gletsjers zijn afgebroken (of afgekalfd) en nu met de oceaanstromingen meedrijven. IJsbergen kalven af van gletsjers wanneer direct zonlicht of een stijgende luchttemperatuur ervoor zorgen dat het oppervlakte-ijs van de gletsjer brozer wordt. Alleen de grotere continentale gletsjers maken ijsbergen, want het gebeurt meestal niet dat een berggletsjer een ijsberg in zee laat vallen.
Voor meer over de specifieke mysteries van gletsjers, zie ons gedetailleerde Geheime leven van gletsjers item.
Foto door Mark Vogler
Het onderschatte belang van ijsbergen en gletsjers
Een andere reden waarom gletsjers en ijsbergen van vitaal belang zijn voor de rest van de planeet is dat gletsjers voortdurend groeien en ijsbergen loslaten in de Arctische en Antarctische zeeën. Die ijsbergen volgen dan oceaanstromingen en voeden uiteindelijk enkele van de grotere rivieren en meren ter wereld.
Zonder gletsjers en ijsbergen zouden veel van deze rivieren en meren opdrogen.
Hoe gletsjers en ijsbergen bijdragen aan het lessen van je dorst
Het meeste water op aarde is zout water, dat ondrinkbaar is. Maar zoals gezegd, bestaan gletsjers en ijsbergen voornamelijk uit zoet water. Dit maakt ze tot een waardevol product voor flessenwaterbedrijven.
Zoals gezegd leveren de rivieren en meren die door gletsjers en ijsbergen worden gevoed ook extra drinkwater voor bottelaars. Dus de volgende keer dat je uit een plastic fles drinkt in plaats van uit de kraan, moet je misschien de Noordpool of Antarctica bedanken voor dit voorrecht.
Je kunt ze het beste bedanken door dat plastic te recyclen.
Topje van de ijsberg (niet alleen een Arctisch of Antarctisch gezegde)
Heb je ooit iemand horen zeggen: "Het topje van de ijsberg"?
Dit komt omdat het grootste deel van een ijsberg (ongeveer 90%) onder water ligt en niet te zien is. Bovendien smelten ijsbergen van beneden naar boven in plaats van van boven naar beneden, waardoor je nooit precies weet hoeveel ijsberg er nog onder water ligt.
Dit is natuurlijk een groot probleem voor scheepsschepen en heeft bijgedragen aan het beroemde zinken van de Titanic in 1912.
Hoe Arctische en Antarctische gletsjers hun kleurrijke textuur krijgen
Als gletsjers groeien, verzamelen ze sediment uit de grond en vulkanisch materiaal uit de lucht. (Zowel Arctica als Antarctica hebben in de loop van de geschiedenis van de aarde veel vulkanische activiteit gekend en veel van hun eilanden zijn vulkanisch).
Gletsjers krijgen ook kleur die verschilt van de rest van het ijs. Dit levendige fenomeen wordt veroorzaakt doordat ijs aan het oppervlak van de gletsjer tijdelijk ontdooit en vervolgens weer bevriest. Hierdoor ontstaan de kleurrijke strepen in gletsjers die vervolgens worden doorgegeven aan ijsbergen, een aantrekkelijk hoogtepunt van zowel Antarctica cruises als reizen naar het Noordpoolgebied.
Naast de gekleurde strepen van een ijsberg kunnen door het smelten en opnieuw bevriezen op het oppervlak van een ijsberg grotten en contouren ontstaan die net zo kleurrijk zijn.
Verken de gletsjers en ijsbergen van Antarctica en het Noordpoolgebied
Als je op een Arctische reis of expeditiecruise naar Antarctica gaat, zal het je opvallen hoe mooi en veelvormig de gletsjers en ijsbergen in deze regio's zijn.
Elk gebied heeft natuurlijk zijn verschillen: De gletsjers op Antarctica zijn meestal veel groter dan de gletsjers op de Noordpool en de ijsbergen op de Noordpool zijn meestal grilliger en onregelmatiger van vorm dan de ijsbergen op Antarctica.
Desalniettemin bieden beide gebieden gletsjers en ijsbergen die een ware expressie zijn van hun omgeving. Hoewel ze niet zo permanent zijn, zijn deze verbazingwekkende ijsformaties net zo fascinerend als elke andere geologische formatie.
Foto door Katja Riedel
Hoofdafbeelding door Melissa Scott